Radio gaga

Vandaag ga ik pogen een blik in de toekomst te werpen. Nee, niet op de komende staatsloterij – als ik dat zou kunnen zou ik het niet hier melden én zou ik iemand inhuren die deze postings voor mij schreef – maar op mijn misschien wel favoriete medium: radio.

Ik heb al eens geschreven over radio, waarbij ik heel kort aanstip hoe het ongeveer werkt. Vandaag geen techniek, maar wat actuele ontwikkelingen en wat ik verwacht. Ik kwam daar zo op toen ik een paar weken geleden een tuner in zijn/haar oude glorie aan het herstellen was en me herinnerde hoe leuk radio eigenlijk is. Niet alleen ben ik erop afgestudeerd (met de hakken over de sloot) maar ik heb ook jaren de ether, samen met een handvol kornuiten, zeer onveilig gemaakt. Net zoals de studio en het mengpaneel, dat ik voor zeer oneigenlijke doelen heb gebruikt. Maar dat is een ander, 18+-verhaal.

Maar wat is er dan aan de hand met de radio? Gaat-ie verdwijnen? Nee. Nou ja, ik hoop van niet. Maar ‘de radio’ zoals we die van oudsher kennen heeft wel concurrentie. Vroegâh hadden we de uitzendingen uit Hilversum, keurig gerangschikt per soort: voor nieuws Hilversum 1, voor licht amusement Hilversum 2, voor popmuziek Hilversum 3 en voor klassieke muziek Hilversum 4. Dat werd later omgedoopt tot Radio 1, 2 etc., er kwam een 5 bij en er werden vergunningen voor commerciële zenders uitgegeven. Ook kwamen er (officiële) lokale en regionale/provinciale omroepen bij. En natuurlijk de piraten, illegale zenders die bij tijd en wijle door de RCD (Radio Controle Dienst) uit de lucht werden gehaald en meestal een paar uur later alweer terug waren.

Maar goed, met het voortschrijden der techniek kreeg de traditionele analoge radio concurrentie. Via het internet kan iedereen programma’s uitzenden (podcast). Bovendien maakt het 4G-netwerk het mogelijk ‘gewoon’ (TV)programma’s te bekijken via je smartphone of tablet. Waarom alleen luisteren als je ook kunt kijken? En tenslotte, hoewel dat eigenlijk geen concurrentie is maar vervanging, de opkomst van DAB(+). Nu is dat laatste alleen een andere manier van uitzenden van dezelfde programma’s, namelijk digitaal.

Toch is vooral de ontwikkeling van DAB+ een veelbesproken onderwerp in radioliefhebberskringen. Over het algemeen wordt er met scepsis naar gekeken (excuses, geluisterd natuurlijk). En er zitten wel wat haken en ogen aan. De geluidskwaliteit is prima – als het signaal goed is. En dat is een probleem. Het zendernetwerk in Nederland is nog niet dekkend, en het signaal is (vooral in huis) nogal gevoelig voor storingen. Zo kan het zijn dat je DAB+-radio het prima doet bij het raam, maar zodra je hem een meter verplaatst is het signaal weg. Of zodra de magnetron aangaat, verdwijnt de zender.

Maar DAB+ heeft ook voordelen. Zo is er meer ‘ruimte’ voor zenders. Op de traditionele FM-band (87,5 – 108 MHz) kun je in theorie ongeveer 70 ‘kanalen’ kwijt. DAB+, dat uitzendt op de frequenties die vroegâh voor analoge TV werden gebruikt*, kun je honderden en honderden zenders kwijt. Dus ook voor kleine doelgroepen, die op analoge FM niet lonend zijn. Bovendien zijn alle zenders al ‘voorgeprogrammeerd’ in de ontvanger, zoeken naar zenders of de frequenties uit je hoofd kennen hoeft niet meer. Bovendien is er meer ruimte voor het meesturen van extra informatie, zoals programmanamen, namen van presentatoren of de titels en artiesten van de muziek. DAB+ lijkt een geduchte concurrent voor ouderwetse analoge FM. Dus kunnen onze ouwe trouwe radio’s/tuners naar het grofvuil?

Ik denk het niet. Dat de officiële zenders (de publieke zenders en de commerciële omroepen met vergunning) van de analoge FM-band zullen verdwijnen is goed mogelijk. Die zenders zenden nu al uit op DAB+. De vergunningen voor commerciële radiozenders lopen af op 1 september 2022. Dat is al vrij snel, maar betekent dat dan al het einde voor analoge FM?

Gezien mijn staat van (on)succes als het gaat om het voorspellen van de toekomst baseer ik me maar op (iets) betrouwbaardere bronnen. Onderzoeksbureau Dialogic heeft eind 2017 in opdracht van het ministerie van Economische Zaken een rapport opgesteld over het afschakelen van analoge FM (en AM). Dat rapport is >>hier<< te vinden (PDF). Ik adviseer altijd om alles zelf te lezen, maar voor wie daar te lui voor is of die denkt dat ik te vertrouwen ben (in dat geval: stuur me mailtje, ik weet nog een gouden investeringsmogelijkheid) hier de belangrijkste conclusie:

” Wat is een realistische termijn en aanpak voor een afschakeling van FM? Een
realistische termijn voor afschakeling ligt grofweg in de periode tussen 2027 en 2032. Gezien de lopende vergunningen kan pas vanaf 2022 gedacht worden aan afschakeling van FM op enige schaal. Een afschakeling in 2022 kent een flinke impact: de impact van de meeste positieve en negatieve argumenten is dan relatief groot. Omdat alternatieven voor FM over de tijd steeds belangrijker worden, daalt de negatieve impact van afschakeling in de periode tot circa 2027-2032. Omdat ook de positieve impact sterk daalt verdient het de voorkeur om voor 2032 af te schakelen. Het is de verwachting dat er na 2032 relatief weinig ontwikkelingen met betrekking tot FM meer zullen zijn.”

Dus. Het lijkt erop dat het afschakelen vanaf 2027 gaat beginnen**. Dat betekent niet dat radio verdwijnt, maar waarschijnlijk wel de fraaie analoge tuners met het verlichte afstemschalen, kattenogen en allerlei mogelijkheden om de ontvangst zo goed mogelijk (of zo min slecht mogelijk) te maken. En hoewel dat maar apparaten zijn zal ik ze best missen. Hoewel de herinnering (vooral aan mengpanelen) altijd zal blijven bestaan.

 

* Tv-band III (174–230 MHz) (VHF), L-Band (1452–1492 MHz) (UHF)

** Hoewel de FM-frequenties dan braak liggen. Wellicht zijn er amateurs die dan gaan uitzenden. Of dat wenselijk is, is een tweede.